سرائیکی کالم
سرائیکی وسیب دا مہا ن شاعر تے دانشور
تنو یر خا لد
اے 20مئی2017ء دی سوہنی شام ہئی تے جنا ح ہا ل میو نسپل کمیٹی لال عیسن کروڑ وِچ سرائیکی دے شاعراں ، ادیبا ں تے دانشور اں دا بہوں وڈا اکٹھ ہا جیہڑا سرائیکی وسیب دے مہان شاعر تے دانشور سئیں ڈاکٹر اشو لا ل دی پنجویں شعری تصنیف ’’سندھ ساگر نا ل ہمیشاں (ڈوجھا درشن ) ‘‘دی تقریب رونما ئی پا روں اکھٹے تھئے ہن ۔تقریب دا سارا اہتما م چو پا ل دے سنگتیاں سئیں منیر شیخ ، سئیں شا ہ نشا ط،سئیں ملک عمر اسراء ، سئیں راج ہنس ، ڈوجھے بہوں سارے سنگتیاں نال مِل کرانی کیتا ۔تقریب ءِ چ سئیں پرو فیسر مزمل علیخا ن ، پرو فیسر مشتاق گاڈی ، سئیں محبو ب تا بش ، سئیں مظہر نواز لا شاری ، سئیں محمود مہے، سئیں اظہر لا شاری ، پرو فیسر ظہور عالم ، سئیں ظہیرما رہروری تے وسیب دے بہوں وڈّے ناں مو جو دہن ۔وسیب دے معروف گلو کار سئیں عاشق دیو انہ ، پرو فیسر کامرا ن نے سئیں شا ہ نشاط نے سئیں اشو لا ل دے کلا م کُوں سا زتے آواز دے جادو نا ل نبھا یا ۔سئیں منیر شیخ میکوں بہوں محبت تے حُج نا ل آکھیا ہا’’ہیں سئیں مر شد ڈاکٹر اشولا ل دی تقر یب ءِ چ تساں شریک وی تھیسوتے کُجھ اظہار خیال وی کر یسو ۔افسوس ایں گالھ دااے جو مَیں کجھ سر کاری مصروفیات دی وجہ توں تقریب ءِ چ شریک نہ تھی سگا ، پر مَیں ایہہ سوچیندا رہ گیاں جو حاضری کیتے اپنے جذبات دا اظہار کہیں طریقے نا ل ضرور کر یساں تے مر شد اشو لا ل تے کُجھ نہ کُجھ لکھیساں ضرور۔کیوں جے سئیں اشولا ل نا ل میڈی یاری اونہہ ویلے دی اے جیہڑے ویلے میں ستویں یا اٹھویں جماعت ءِ چ پڑھدا ہم ۔اج اے اینویں کل دی گالھ محسوس تھیندی اے جڈن اج تو چالی سال پہلاں ساکُوں اشولا ل دا پہلا درشن سئیں رحمت اللہ فاروقی دے با بے دی حکمت دی دکا ن چہ تھیا ہا ۔سیءں اشولا ل اونہہ ویلے ایف ایس سی کر یندے پئے ہن تے اینہہ پہلی ملا قات ءِ چ وی اشو دی گالھیں اینویں ہن علم و دا نش نال سجیاں ہو ئیاں ۔ ہِک بئی گا لھ جو اشولا ل سئیں میڈے اُستاد وی ہِن۔ کیوں جو انہاں ڈاہویں جماعت ءِ چ ساڈے بیا لو جی دے استاد سئیں شریف دے لیکچر رپر مو ٹ تھیون تو ں بعد سائنس ٹیچر رانا جمشید مر حو م دے آکھن تے سا کوں کجھ ڈیہنواراں بیا لوجی پڑھائی ہئی ۔اُوں ویلے ایہہ قائد اعظم میڈیکل کا لج بہا ولپور ءِ چ ایم بی بی ایس کر یندے ودے ہن۔ تے 1992چہ جیہڑے ویلے مَیں اسلا میہ یو نیور سٹی بہاولپور ءِ چ ایم اے ابلا غیات کر ینداں پیا ہم سئیں اشولا ل اوتھاں سرکار ی ملا زمت وچ ہن تے شام ویلے ریلوے کیمپس ہا سٹل چہ سئیں جاوید چا نڈیو رلّے یا کنٹو نمنٹ پارک وِچ دوپیازہ ریسٹورنٹ تے محفلاں ہو ندیاں ہن تے اساں سئیں اشولا ل کو ں لا ئیو سُندے ہا سے ۔
سندھ دریا دی سوہنی وسوں دے مہان شاعر تے دانشور تے کیا الاواں ، جدید سرائیکی ادب دا ایہہ دریائے سندھ جیکوں لوگ ڈاکٹر اشو لال آہدن، نہ کہیں تعارف دا محتاج اے تے ناں اللہ دے اینہہ بندے کوں کڈاھیں کہیں ستائش ، صلے یا شہرت دی پروا ہ رہی اے ۔ ایں مہان شاعر تے دانش ورکوں چھڑا اشولال آکھن ڈُہکدا نہیں کیوں جو ایہہ ہک انسان دوست ، فقیر منش تے درویش شخص ہے ۔ محبتاں ونڈن جیندی زندگی دا ہک نکاتی منشور اے ۔ انہاں دی ایہو درویش صفتی پاروں اَساں سارے سنگتی، ایہہ ساراوسنیک انہاں کو ڈاکٹر اشو لال فقیر آدھا اے ۔ ساڈی ایہہ خوش بختی اے کہ اساں سرائیکی وسیب دے علم و ادب دے مہان شاعر تے دانشورڈاکٹر اشولا ل دے عہد ءِ چ زندہ
ہیں ۔ سندھی دے نامور شاعر امداد حسین دی ہک لمبی نظم دے آخری مِصرے ہِن کہ
میں تو جھُوٹ بول سکتاں ہوں
مگر سندھ جھُوٹ نہیں بولتا
ڈاکٹر اشولال فقیر سئیں وی سرائیکی علم و ادب دا دریائے سندھ ہِن جِنہاں پوری سچائی نال سندھ وادی دے وسنیک ، لوک سنپ ۔ لوک تصوف ، ایندی بدھ مت ، ایندی تاریخ ، ایندی وسوں ، ایندے میلے ٹھیلے، ایندے ٹھیٹھر ، ایندے دریا، لینڈ اسکیپ ۔ پکھی پہارو ،ایندے پربھ ۔ ایندی درگاہیں ۔ ایندے میوزک کوں اپنی نظماں ، اُڈیلاں ، جھلارے ، لوڑھیاں ، کتھاواں ، جاترتے لاہرے دے سوہنڑے رنگاں نال اپنی پنج شعری تصنیفاں ۔ ’’چھیڑو ہتھ نہ مرلی ۔ گوتم نال جھیڑا۔ کاں وسواں دا پکھی اے تے سندھ ساگر نال ہمیشاں پہلے تے ڈوجھے درشن‘‘ وچ پینٹ کیتن ۔ سرائیکی وسیب دی ایہہ مکمل تاریخ ڈاکٹر اشو لال دی شعری تصویراں وچ ڈٹھی ونج سگدی اے اشولا ل اپنی شعری ’’تخلیق سند ھ ساگر نا ل ہمیشاں (پہلے درشن )‘‘دے دیبا چے ء چ لِکھدن ’’پھُل دی سو ہنپ کُوں سوٗتراں ڈکھا ون دی مجبوری شاعر نا ل بہوں پر انی پئی آندی اے ۔مہا بھارت دا رزمیہ اٹھا رہاں پر بھاں دی جاہ اٹھا رہاں ستراں وچ وی بیا ن تھی سگدا ہا ۔پَر اے تاں ویا س جی دا کما ل اے جیں اے جنگ سوٗ تراں کھیڈی اے ۔مقامی ثقافتاں را ہیں سنگھاردااے ویلا اہدن اجاں رخصت نیں تھیا‘‘اشو لکھیندا اے ’’اینو یں کل دی گالھ اے ۔سند ھ سا گر کچھی سونے دی پچھی ‘‘۔’’راجن شاہ دربار ‘‘ تُو ں ’’رانوں ‘‘دی وستی تئیں اے ڈاہ لڑاں اچ وہندا ھا ۔ہر لڑوَت پو را ہک دریا ہا ۔لا لہ ، چھِتا ، شیرا ،کا لی ، کَس ، راٹھی ، بو دو ، کَما ں ، جمنا ، پڑان کتنے دریا ہن جیہڑے اپنڑے بیٹ بیلیاں نا ل مرستن ۔بے مہا با ترقی ایکو ں نیلی ہک لکیر آنڑ بچائے ، خَجیاں دیا ں خَجیاں دُھڈرتھی گین ۔امبا ں دے امب بھو لو ں ہنڑن کھڑن۔ایندے کیہل ، کنگر ، مور ،مہا نے ، ما چھی ، لو ری ، گھاڑو ….مُکدے ویندن ، مُکدیاں دی گا لھ ولا کر ن بے شک نو یں گا لھ ہو ندی اے ۔
ڈاکٹر اشولا ل سندھ وادی دی تریخ کو ں شعراں ءِ چ پینٹ کیتا اے ۔اپنی شعری تخلیق’’ گوتم نا ل جھیڑا‘‘ ، دے یپا چے ، گالھ در گالھ درگا لھ …اچ ڈاکٹر اشولا ل ایں مکدی گالھ کُوں ولا ون کیتے اے وی آہداوے کہ ’’ہا ر سنگھار نال بھلے ڈاچی کُوں لکھ سو ہنا بنایا ونج سگداہووے اوکو ں سوانی نیں بنا یا ونج سگدا ۔اپنے کر میں شاعری ءِ چوں ہمیشاں شاعری ءِ ی کلا م کر یندی اے ۔اشو�آہدا اے ایندی مثال انجھیں وَن دی آکھوں جیکوں اپنی حفاظت کیتے کڈا ہیں بندوق نئی بناونی پو ندی ۔ایندا پھَل اتے چھاں ءِ ایندی حفاظت کر یندن ۔
ڈاکٹر اشو لال فقیر دی شاعری پڑھدے ھویاں ہر شے فلم آلی کار ساڈی اکھیں دے سامنے آویندی اے ۔ ایہہ شاعری ڈاکٹر اشو لال دی پوری زندگی دا سرمایہ اے تے ڈاکٹر اشو لال فقیر سارے سرائیکی وسیب تے پاکستان داسرمایہ تے اثاثہ ھِن ۔ ڈاکٹر اشو لال فقیر سرائیکی وسیب دی صدیاں تے ہزاراں سال پرانی بُنت تے جڑت دی Revival تے محبتاں دے اُوھو سچے تے کھر ے رنگ ولاون کیتے کوشش کریندا پئے۔ اُوندی خواہش ہے جو کلر کہار دے نیلے موراں تو گھن کے تمر دے گھاٹے ساوے جنگلاں تائیں
کہیں پاسوں اینویں ہیل ہوا دی آوے پئی
وستی شالا وستی نال الاوے پئی
ڈاکٹر اشو لال دی ’’کتاب سندھ ساگر نال ھمیشاں ‘‘دا پہلا درشن 2002 وچ آیا ۔ ڈوجھا درشن چوڈاں پندرہ سال بعد 2017وچ آیا چوڈہ پندرہ سال اساں پہلے درشن دی ٹرانس چہ رہ گئے ہیں ۔ اپنی شاعری بارے اشو آہدا ے’’ اج ویہہ(20) سالاں بعد مَیں اپنے کم کو ں اپنے قاری نا ل ولا پڑھداں تے اینویں لگدا اے جیویں مَیں ہکا نظم ولا ولا لکھی ہو وے‘‘۔ تے چھیڑ و ہتھ نہ مر لی تو گھن کے سندھ ساگر نا ل ہمیشاں ڈوجھے درشن تئیں اشودی شاعری ہکا مسلسل نظم اے جہیڑی شاعری نہیں فلم ہے جیکوں اوقاری کو ڈیکھوینداپئے۔ ڈوجھے درشن وچ مَیں سئیں اشولال دی نظم’’ کلس تے کال کڑچھی بولی ‘‘پڑھدے ھویاں اوہندے سارے منظر کوize Visual کریندا پیا ھم ۔ میں اونہوں نظم دا حصہ ہم تے ھک ھک کردار میڈے سامنے ہا۔ جیہڑے لعلن ؒ کال کڑچھی کوں جواب ڈتا کہ
سُن مائی کال کڑچھی
دل دی اچھی
مُو نجھی نہ تھی
تے میں لعلنؒ دی آواز آپ وی سنی ہئی تے میڈی ساری مونجھ ہوا تھی گئی ہئی۔ ایہہ شاعری دی او آواز اے جیکوں معروف انگلش شاعر تے نقاد ٹی ۔ایس ایلیٹ اپنے ھِک مضمونThree Voices Of Poetry وچ Explain کیتا اے ۔ ٹی ۔ایس ایلیٹ آھدا اے شاعری دی تَرے آوازاں ھِن ۔ پہلی آوازوچ شاعر اپنے آپ نال گالھ کریندا اے ۔ ڈوجھی آواز اوہ اے جیندے ءِ چ شاعر ڈوجھاں نال الیندا اے۔ تے شاعری دی تریجھی آواز شاعردی اوہ آواز اے جہیندے وچ شاعر اپنی نظماں وچ ایہو جیے کردار تخلیق کریندا اے جہیڑے آپ بولیندن تے ایہہ اونہہ شاعر دا بہوں وڈا مقام ہوندا اے ۔ ڈاکٹراشولا ل دی شاعری دا ہر کر دار ٹردا پھردا نظر آندا اے ۔ اوہ توڑے گِندی شاہ تے لکھی نظم ھووے یا کال کڑچھی تے ۔پڑھن آلا اونہہ منظر دا ۔ اونہہ واقعے دا ۔ اونہہ کہانی دا حصہ بن ویندا اے۔ ایہہ او خدا داد صلاحیت اے جیہڑی اللہ سئیں ڈاکٹر اشو لال کو ودیعت کیتی اے کیو ں جو شاعر کڈا ھیں بن دا نیں شاعر ھوندا اے ۔ سئیں ڈاکٹر اشو لال فقیر سرائیکی وسیب دا فخر تے ما ن اے کیو ں جو۔
نفرتوں کے عہد میں محبتوں کا رُوپ ہے
یہ گرمیوں کی چھاؤں ہے سردیوں کی دھوپ ہے
ڈاکٹر اشو لال فقیر دی گفتگو دی اپنی چَس اے ۔ اشو سائیں جیہڑے ویلے گفتگو کریندے پئے ھو ن تاں بندہ تھکدا نہیں ۔پروفیسر اثر مذی مرحوم دے ھِک خوبصورت شعرطراں
تُوبول اٹھے تو لفظ خوشبو، تُو سوچ لے تو خیال خوشبو
تیرے تکّلم سے بن گیا ہے جو اب خوشبو سوال خوشبو
ڈاکٹر اشو لال فقیر صرف شاعر تے دانشور نہیں اوہ اینہہ جدید عہد داصوفی اے ۔ مخلوق خدا نال محبت جیندا ایمان اے ۔ اینہہ رمز کو ایہہ فقیر آپ بیان کریندا اے
دل دی نگری ۔ ھر ویلے ست بسم اللہ
درنہ کوئی ، در اگوں دربان نہ کوئی
دُعا اے جو اللہ سو ہنا ڈاکٹر اشولا ل کُوں نِت صحت تے تندرستی ڈیوے تے اُنہاں دا ایہہ تخلیقی سفر اینویں کا میا بی نا ل جاری راہوے ۔
